Ở Việt Nam, nhất là đối với người miền Nam, những người… “ xưa cũ”, phần đông thuộc hàng “xưa nay hiếm”, mỗi khi nhắc đến bài thơ cũ: “Hoa trắng thôi cài trên áo tím” của cố thi sĩ Kiên Giang- Hà Huy Hà, hay bản nhạc cùng tên, được nhạc sĩ Huỳnh Anh phổ nhạc từ bài thơ qua tiếng hát của ca sĩ Hoàng Oanh từ những năm đầu 1960, đều cảm thấy trái tim mình rung động bồi hồi về một thời binh lửa chiến tranh, và mối tình rụt rè, thơ mộng và cái kết buồn, bởi chiến tranh đã cướp đi người trong mộng, chia lìa đôi lứa, để lại một nỗi bơ vơ, tiếc nhớ trong đời…
Bài thơ nguyên thủy được sáng tác và đề địa danh “Bến Tre” ngày 14 tháng 11 năm 1957, cùng lời đề từ: “ Tâm tình của người trai ngoại đạo với cô gái có đạo”, bài thơ gồm có 15 khổ, 60 câu thơ, chia thành 4 khúc theo từng giai đoạn của câu chuyện, trong bài thơ này, nhân vật cô gái đi lấy chồng và mấy năm sau bị chết vì bom đạn giặc để lại sự đau khổ tiếc nuối cho nhân vật “ người con trai” trong câu chuyện…
Sau đó tại “Gia Định”, ngày 28 tháng 05 năm 1958, không hiểu vì lý do gì, nhà thơ Kiên Giang đã cho công bố bài thơ đã được rút ngắn còn 13 khổ, 52 câu và sửa chữa nhiều câu từ, hình ảnh. Đặc biệt là cho nhân vật nam trong bài thơ… “ bị chết” thay vì nhân vật nữ, đó là những câu: “ Nhưng rồi người bạn đồng trang lứa/ Đã chết hiên ngang dưới bóng cờ/ Chuông đổ ban chiều, em nức nở/ Tiễn anh ra khỏi cổng nhà thờ…”, đồng thời những câu thơ trong bài thơ trước đã không còn như : “ Lạy Chúa! Con là người ngoại đạo/ Nhưng tin có Chúa ngự trên Trời/ Trong lòng con, giữa màu hoa trắng/ Cứu rỗi linh hồn con, Chúa ơi!”. ( Cả hai bài thơ, đều được in trong tập “ Hoa Trắng thôi cài trên áo tím” do nhà Xuất bản Phù Sa ở Sài Gòn in và phát hành năm 1962).
Chuyện tình, theo lời nhà thơ Kiên Giang kể, được lấy cảm xúc từ bài thơ nổi tiếng “ Tha La xóm đạo” của Vũ Anh Khanh, sáng tác năm 1945, với chuyện tình có thật của Kiên Giang khi ông từ quê nhà lên học Trung học ở Cần Thơ, quen với cô bạn cùng trường tên là Nguyễn Thị Nhiều và sau giờ tan học, cậu học trò Trương Khương Trinh ( tên thật của nhà thơ), thường đến cổng nhà thờ, nơi người bạn gái đến xem lễ để chờ… nàng tan lễ, thẹn thùng theo sau nàng và nàng thì e lệ mỉm cười im lặng cất bước. Chiến tranh nổ ra, cậu học trò tham gia kháng chiến chống Pháp, còn nàng về quê nhà lấy chồng… đã được nhiều người và các báo chí miền Nam đưa tin, khi bài thơ ra đời, lúc nhà thơ Kiên Giang về Bến Tre và thấy một đám cưới từ xóm Đạo ở đấy và ông đã xúc cảm hoàn thành bài thơ “ Hoa trắng thôi cài trên áo tím”, được hầu hết độc giả và sinh viên, học sinh thời đó chuyền tay nhau đọc và chép vào sổ tay, với sự đồng cảm và ngưỡng mộ đặc biệt, tạo thành cơn sốt trong một thời gian dài.
Hai bài thơ, với những thay đổi về câu từ như : “ Từ ngày binh lửa xóa không gian” (bài 1) thành “ Từ ngày binh lửa cháy quê hương” (bài 2), “ Trường anh ngó mặt giáo đường/ Gác chuông thương nhớ lầu chuông/ U buồn thay! Chuông nhạc đạo/ Rộn rã thay! Chuông nhà trường” (bài 1) thay bằng “ Quen biết nhau qua tình lối xóm/ Cổng trường đối diện ngó lầu chuông/ Mỗi lần chúa nhựt em xem lễ/ Anh học bài ôn trước cổng trường” (bài 2)… và “ Ba năm sau chiếc xe hoa cũ/ Chở áo tím về trong áo quan/ Chuông đạo ngân vang hồi vĩnh biệt/ Khi anh ngồi kết vòng hoa tang” (bài 1), thành cái chết của người con trai: “ Nhưng rồi người bạn đồng trang lứa/ Đã chết hiên ngang dưới bóng cờ/ Chuông đổ ban chiều, em nức nở/ Tiễn anh ra khỏi cổng nhà thờ” (bài 2) v.v…
Nhiều độc giả băn khoăn, thắc mắc. Có người đặt nghi vấn: Nhà thơ… “ hận tình” nên để người con trai chết cho cô gái phải… dằn vặt, đau khổ suốt đời!? Sau này, nhà thơ Kiên Giang chỉ giải thích vắn tắt là: “ Do chồng người con gái hay ghen, và để người con gái vui vẻ, sống hạnh phúc với gia đình, tác giả phải “giết” nhân vật nam và sửa đổi cho câu chữ nhẹ nhàng hơn…” phải chăng đó cũng là nét nhân văn của người miền Nam lúc đó? Mà thi sĩ Kiên Giang là người tiêu biểu, sẵn sàng chỉnh sửa đứa con “tinh thần” đã được bạn đọc yêu mến của mình cho hạnh phúc của một gia đình! Cũng chính vì điều này, mà sau này, ông được con cháu của “ người trong mộng” nể vì, yêu quý.
Hơn 50 năm sau, trong một buổi lễ mừng thọ nhà thơ Kiên Giang- Hà Huy Hà 81 tuổi do thân hữu và người hâm mộ tổ chức tại Trung tâm Văn hóa quận Phú Nhuận vào đêm 18 tháng 3 năm 2008, thi sĩ đã lần đầu tiên công bố di ảnh của “ người con gái xóm Đạo” năm xưa, người mà ông đã từng: “ Mỗi lần tan lễ chuông ngừng đổ/ Hai bóng cùng đi một lối về/ E lệ, em cầu kinh nho nhỏ/ Thẹn thùng anh đứng lại không đi”… và yêu say đắm, để khẳng định một mối tình… thơ có thật của mình!
Tính đến nay, bài thơ đã có tuổi đời 68 năm, nhiều thế hệ học sinh, sinh viên ở miền Nam đã từng đọc, ngâm nga, hát và yêu quí bài thơ cùng tác giả bài thơ, xem đó như một nỗi buồn, chia cắt và ly tán của thời khói lửa, chiến chinh và càng trân trọng hơn với sự hòa bình, bình yên của đất nước và nhân loại. Trên thế giới, đâu đó vẫn còn cảnh bom rơi, đạn nổ, hàng triệu gia đình và cả những mối tình chia ly, đổ vỡ… để cùng cầu nguyện cho nhau giữ mãi bình yên cho “màu áo tím” và “tiếng chuông giáo đường” mãi mãi yên vui…
(Tâm tình người trai ngoại đạo đối với cô gái có đạo)
Lâu quá không về thăm xóm đạo
Từ ngày binh lửa xóa không gian
Khói bom che lấp chân trời cũ
Che cả người thương, nóc giáo đường
Mười năm trước em còn đi học
Áo tím điểm tô đời nữ sinh
Hoa trắng cài duyên trên áo tím
Em là cô gái tuổi băng trinh
***
Trường anh ngó mặt giáo đường
Gác chuông thương nhớ lầu chuông
U buồn thay! chuông nhạc đạo
Rộn rã thay! chuông nhà trường
Lần lữa anh ghiền nghe tiếng chuông
Làm thơ sầu mộng dệt tình thương
Để nghe khe khẽ lời em nguyện
Thơ thẩn chờ em trước thánh đường
Mỗi lần tan lễ chuông ngừng đổ
Hai bóng cùng đi một lối về
E lệ, em cầu kinh nho nhỏ
Thẹn thuồng, anh đứng lại không đi
***
Sau mười năm lẻ, anh thôi học
Nức nở chuông trường buổi biệt ly
Rộn rã từng hồi chuông xóm đạo
Tiễn nàng áo tím bước vu quy
Anh nhìn áo cưới mà anh ngỡ
Chiếc áo tang liệm khối tuyệt tình
– Hoa trắng thôi cài trên áo tím
Thôi còn đâu nữa tuổi băng trinh
Em lên xe cưới về quê chồng
Dù cách đò ngang cách mấy sông
Anh vẫn yêu em người áo tím
Nên tình thơ ủ kín trong lòng
***
Từ lúc giặc ruồng vô xóm đạo
Anh làm chiến sĩ giữ quê hương
Giữ màu áo tím, người yêu cũ
Giữ cả lầu chuông, nóc giáo đường
Mặc dù em chẳng còn xem lễ
Ở giáo đường u tịch chốn xưa
Anh vẫn giữ lầu chuông gác thánh
Nghe chuông truy niệm mối tình thơ
Màu gạch nhà thờ còn đỏ thắm
Như tình nồng thắm thuở ban đầu
Nhưng rồi sau chuyến vu quy ấy
Áo tím nàng thơ đã nhạt màu
***
Ba năm sau chiếc xe hoa cũ
Chở áo tím về trong áo quan
Chuông đạo ngân vang hồi vĩnh biệt
Khi anh ngồi kết vòng hoa tang
Anh kết vòng hoa màu trắng lạnh
Từng cài trên áo tím ngây thơ
Hôm nay vẫn đoá hoa màu trắng
Anh kết tình tang gởi xuống mồ
Lâu quá không về thăm xóm đạo
Không còn đứng nép ở lầu chuông
Những khi chuông đổ anh liên tưởng
Người cũ cầu kinh giữa giáo đường
“Lạy Chúa! con là người ngoại đạo
Nhưng tin có Chúa ngự trên trời
Trong lòng con, giữa màu hoa trắng
Cứu rỗi linh hồn con, Chúa ơi!”
Bến Tre, 14-11-1957
KIÊN GIANG
No comments:
Post a Comment